شرایط حضانت‌کننده در حقوق ایران و عراق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، دانشگاه حضرت معصومه(س)، قم، ایران.

چکیده

در هر نظام حقوقی برای حضانت‌کننده شرایطی در نظر گرفته شده که شخص در صورت داشتن آن شرایط، صلاحیت حضانت و نگهداری را پیدا می‌کند و در صورت فقدان این شرایط، حضانت از او سلب می‌گردد. در این راستا، هدف پژوهش حاضر بررسی مقایسه‌ای شرایط لازم برای تصدّی حضانت در حقوق ایران و عراق است. در نظام حقوقی اسلام شرایطی برای حضانت در نظر گرفته شده که قانون ایران و عراق از آن متأثر هستند. در قانون ایران با استفاده از برخی مواد قانون مدنی مانند مواد 1170، 1173 و 1192 و نیز براساس اصل 167 قانون اساسی ایران و با استفاده از فقه امامیه، می‌توان گفت شرایط حضانت‌کننده عبارتند از: بلوغ، عقل، اسلام، سلامت جسمانی، صلاحیت اخلاقی، توانایی نگهداری از طفل، عدم ازدواج مادر و اقامت حضانت‌کننده در محل ثابت. اما شرایط حضانت در حقوق عراق براساس بند 2 ماده 57 قانون احوال شخصیه عبارتند از: بلوغ، عقل، امانت، توانایی در تربیت و نگهداری طفل و اموری مانند عدم ازدواج مادر با بیگانه، خویشاوند بودن حضانت‌کننده، فاسق نبودن حضانت‌کننده و عدم ارتداد وی از فقه حنفیه. بنابراین، قانون مدنی ایران و عراق در بلوغ، عقل و صلاحیت اخلاقی و جسمانی اشتراک داشته و در بحث عدم ازدواج مادر، اقامت در محل ثابت، خویشاوند بودن حضانت‌کننده، فاسق نبودن حضانت‌کننده و عدم ارتداد وی تفاوت دارند. بنابراین، شرایط حضانت در حقوق ایران نسبت به شراط حضانت در حقوق عراق از انطباق کامل‌تری با مقررات شرعی و اسلامی برخوردار است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Custody conditions in the laws of Iran and Iraq

نویسنده [English]

  • Mohhammad Sadeghi
Assistant Professor, Hazrat-e Masoumeh University, Qom, Iran.
چکیده [English]

In every legal system, conditions have been considered for the guardian. If a person has those conditions, he will be eligible for custody and maintenance, and if he does not have these conditions, he will be deprived of custody. In this regard, the aim of the present study is to compare the conditions necessary for holding custody in the laws of Iran and Iraq. In the Islamic legal system, there are conditions for custody that are affected by the laws of Iran and Iraq. In Iranian law, using some articles of the civil law, such as articles 1170, 1173 and 1192, as well as based on Article 167 of the Iranian Constitution and using Imami jurisprudence, it can be said that the guardianship conditions are: maturity, intellect, Islam, physical health, moral competence, The ability to take care of the child, the mother not being married and the custodian staying in a fixed place. However, the conditions of custody in Iraqi law based on paragraph 2 of article 57 of the Personal Status Law are: maturity, intelligence, trustworthiness, ability to raise and maintain a child and matters such as the mother not marrying a foreigner, being a relative of the custodian, the custodian not being immoral and not apostatizing from Hanafi jurisprudence. Therefore, the civil law of Iran and Iraq share maturity, intellect, moral and physical competence, and differ in the matter of the mother's non-marriage, residence in a fixed place, the guardian's relative, the guardian's non-fornication, and his non-apostasy. Therefore, the conditions of custody in Iranian law have a more complete compliance with Sharia and Islamic regulations than the conditions of custody in Iraqi law.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Custodian
  • Iraqi law
  • Iranian law
  • Mother
  • Child
  • Imami jurisprudence

مراجع

قرآن کریم.
ابن عابدین، محمد (1412ق). رد المحتار على الدر المختار. بیروت: دارالفکر، ج 3.
ابن نجیم، زین‌الدین (1418ق). البحر الرائق شرح کنز الدقائق. بیروت: دارالکتب العلمیة، ج4.
أسدی، علی عبدالعالی (2021م). المرجع الجامع فی الأحوال الشخصیة. بغداد- العراق؛ بیروت- لبنان: المکتبة القانونیة- شرکة العاتک لصناعة الکتاب.
جزیری، عبدالرحمن؛ غروی، محمد؛ مازح، یاسر (1419ق). الفقه على المذاهب الأربعة و مذهب أهل البیت(ع). بیروت- لبنان‌: دارالثقلین، ج 4.
الحاتم، نادیة خیرالدین (2018م). أثر السفر بالمحضون على حق الأم فی الاحتفاظ بالحضانة- دراسة فقهیة قانونیة مقارنة. الرافدین للحقوق، 20(62).
حاکم نیسابوری، محمد بن عبدالله (1990م). المستدرک على الصحیحین. بیروت- لبنان: دارالکتب العلمیة، ج 2.
حسن، حکمت عادل (بی‌تا). الحضانة و أحکامها فی ضوء قانون الأحوال الشخصیة رقم (188) لسنة 1959. المعدل، بحث ترقیة.
حسین، شذى مظفر (2016م). حضانة الطفل فی قانون الأحوال الشخصیة العراقی والفقه الإسلامی. أوروک للعلوم الإنسانیة، 9(2).
حصکفی، محمد بن علی (1423ق). الدر المختار شرح تنویر الأبصار وجامع البحار. بیروت- لبنان: دارالکتب العلمیة.
حلّی، حسن بن یوسف (1414ق). تذکرة الفقهاء. قم: مؤسسة آل البیت(ع)، ج17.
حیاوی، نبیل عبد الرحمن (2008م). قانون الأحوال الشخصیة رقم (188)، لسنة 1959، و تعدیلاته. بغداد: المکتبة القانونیة.
خمینی، سید روح‌الله (بی‌تا). تحریر الوسیلة. قم: انتشارات قدس محمدی.
خوانساری، احمد (1355ق). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع. طهران: مکتبة الصدوق، ج ‌4.
داماد أفندی، عبدالرحمن بن محمد (بی‌تا). مجمع الأنهر فی شرح ملتقى الأبحر. بیروت- لبنان: دار إحیاء التراث العربی، ج 1.
دوری، مزاحم مهدی إبراهیم (1438ق). آراء و ملاحظات على قانون الأحوال الشخصیة الزواج والطلاق. جامعة تکریت للحقوق، تکریت، 1(3).
زحیلی، وهبة بن مصطفى (بی‌تا). الفقه الإسلامی وأدلته. دمشق- سوریا: دارالفکر، ج 10.
زلمی، مصطفى إبراهیم (1435ق). أحکام الزواج والطلاق فی الفقه الإسلامی المقارن. إحسان للنشر والتوزیع.
زهاوی، ربیع محمد (2011م). النادر والمهم فی قرارات السادة قضاة محکمة الأحوال الشخصیة فی البیاع. بغداد: مکتبة السنهوری، ج 1.
زیدی، حسین رجب محمد خلف (2011م). الحضانة فی قانون الأحوال الشخصیة العراقی (دراسة مقارنة). التقنی، 24(10).
سلیمان، نشوان زکی (2013م). الحضانة و شروط ممارستها. الرافدین للحقوق، 18(59).
سمرقندی، محمد بن أحمد (1414ق). تحفة الفقهاء. بیروت- لبنان: دار الکتب العلمیة، ج 2.
شتا، محمد (2008م). الحضانة والرؤیة فی ضوء القانون رقم 4 لسنة 2005. الاسکندریة: دار المجد.
شیرازى، صادق (1428ق). ألف مسألة فی بلاد الغرب، السؤال (708). بیروت: دارالعلوم، مؤسسة الإمامیة.
طباطبائی، علی بن محمد (1409ق). الشرح الصغیر فی شرح مختصر النافع - حدیقة المؤمنین‌. قم- إیران:‌ منشورات مکتبة آیة‌الله المرعشی النجفی، ج ‌2.
طوسی، محمد بن حسن (1387ق). المبسوط فی فقه الإمامیة. طهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة‌، ج 6.
عامر، عبله عبدالعزیز (2011م). الرضاع و الحضانة فقهاً و قضاءً. القاهرة: دارالنهضة العربیة.
عاملی، زین‌الدین بن علی (1413ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام‌. قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة‌، ج ‌8.
عاملی، محمد بن علی (1411ق). نهایة المرام فی شرح مختصر شرائع الإسلام. قم: مؤسسة النشر الإسلامی، ج ‌1.
قانون الأحوال الشخصیة العراقی رقم 188 لسنة 1959 و تعدیلاته. إعداد القاضی: نبیل عبدالرحمن حیاوی. بیروت- لبنان: شرکة العاتک لصناعة الکتب، طبعة جدیدة منقحة، 2016م.
قانون مدنی ایران.
قمی، حسین (1381). العقل و البلوغ عند الإمامیة. قم: انتشارات دانشگاه قم.
کاسانی، علاء‌الدین (1424ق). بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع. بیروت: دارالکتب العلمیة، ج 4-5.
کبیسی، أحمد (2019م). الوجیز فی شرح قانون الأحوال الشخصیة و تعدیلاته. بیروت- لبنان: دارالکتب القانونیة، ج 1.
کشبور، محمد (2004م). أحکام الحضانة دراسة فی الفقه المالکی و فی مدونة الأسرة. الدار البیضاء.
کشکول، محمدحسن؛ سعدی، عباس (بی‌تا). شرح قانون الأحوال الشخصیة رقم 188 لسنة 1959 و تعدیلاته. بغداد- العراق: المکتبة القانونیة.
لطفى، أسدالله (1389). حقوق خانواده. تهران: خرسندى، ج2.
لنکرانی، محمدفاضل (1421ق). تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة- النکاح. ‌قم- إیران: مرکز فقهی أئمة أطهار.
مایح، عدنان (2016م). دعاوى الأحوال الشخصیة و احکامها فی القانون العراقی. بغداد: مکتبة الصباح القانونیة.
مشایخى، قدرت‌الله (1391). خانواده از دیدگاه فقه و حقوق اسلامى. تهران: دانشگاه الزهرا.
مغنیة، محمدجواد (1421ق). فقه الإمام الصادق(ع). قم- إیران:‌ مؤسسة أنصاریان، ج ‌5.
نجفى، محمدحسن (1396ق). جواهر الکلام فی شرح شرایع الإسلام. تهران: المکتبة الإسلامیة، ج ‌26، 31.
 
 
آموزه‌های حقوق خصوصی کشورهای اسلامی
دوره 1، شماره 2
تیر 1403
صفحه 79-94

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار