نقش حاکمیت اراده در تفکیک مسئولیت قراردادی و قهری در فقه و حقوق ایران، مصر، لبنان و عراق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه تهران

2 دکترای حقوق خصوصی دانشگاه علوم اسلامی رضوی

چکیده

تعیین دقیق قلمرو مسئولیت قراردادی و قهری، به عنوان یکی از ارکان عدالت قراردادی، نقش مهمی در جبران خسارات زیان‌دیده دارد. چالش اصلی این پژوهش، ابهام در تفکیک یا وحدت ماهیت مسئولیت قراردادی و قهری در فقه امامیه و نظام حقوقی ایران، مصر، لبنان و عراق است که با رویکردی توصیفی-تحلیلی و تطبیقی به بررسی نقش حاکمیت اراده در تفکیک مسئولیت قراردادی و قهری در این نظام‌ها می‌پردازد. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که به رسمیت شناختن حاکمیت اراده در مسئولیت قراردادی، می‌تواند رویکردی مناسب برای تحقق عدالت قراردادی و حمایت از حقوق زیان‌دیدگان باشد. در فقه امامیه، تفکیک میان مسئولیت قراردادی و قهری به رسمیت شناخته شده است و می‌توان گفت حاکمیت اراده در مسئولیت قراردادی مورد تأکید قرار گرفته است. همچنین در نظام‌های حقوقی ایران، مصر، لبنان و عراق نیز تفکیک میان مسئولیت قراردادی و قهری پذیرفته شده است. با توجه به مبانی فقهی و حقوقی و با در نظر گرفتن نیازها و اقتضائات فعالیت‌های اقتصادی، به نظر می‌رسد رویکرد وحدت ماهیت مسئولیت قراردادی و قهری با تأکید بر نقش حاکمیت اراده در تعیین میزان و نحوه جبران خسارت، می‌تواند به بهترین نحو منافع طرفین قرارداد و همچنین نظم عمومی را تأمین کند. به نظر می‌رسد رویکرد وحدت ماهیت مسئولیت قراردادی و قهری با تأکید بر نقش حاکمیت اراده در تعیین میزان و نحوه جبران خسارت، می‌تواند به بهترین نحو منافع طرفین قرارداد و همچنین نظم عمومی را تأمین کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Role of the Authority of Will in Distinguishing Contractual and Tortious Liability in Islamic Jurisprudence and the Legal Systems of Iran, Egypt, Lebanon, and Iraq

نویسندگان [English]

  • ahmad saberi majd 1
  • mahdi miri 2
1 PHD in Islamic Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, University of Tehran
2 PhD in Private Law, Razavi University of Islamic Sciences
چکیده [English]

The precise delineation of the scope of contractual and tortious liability is a crucial element of contractual justice, significantly impacting the compensation for aggrieved parties. The primary question of this research lies in the ambiguity surrounding the distinction or unity of the nature of contractual and tortious liability in Imami jurisprudence and the legal systems of Iran, Egypt, Lebanon, and Iraq. Utilizing a descriptive-analytical and comparative approach, this study examines the role of the authority of will in distinguishing between contractual and tortious liability within these legal frameworks. The findings reveal that recognizing the authority of will in contractual liability can provide a suitable approach for achieving contractual justice and protecting the rights of the injured parties. In Imami jurisprudence, a clear distinction between contractual and tortious liability is acknowledged, with an emphasis on the sovereignty of will in contractual obligations. Similarly, the legal systems of Iran, Egypt, Lebanon, and Iraq agree on this distinction. Considering the doctrinal and legal foundations, along with the needs and exigencies of economic activities, it appears that a unified approach to the nature of contractual and tortious liability, emphasizing the role of the authority of will in determining the extent and manner of compensation, can best serve the interests of contracting parties as well as public order.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Contractual Liability
  • Tortious Liability
  • Authority of Will
  • Legislative Authority
  • Contractual Justice