پژوهشی در ماهیت عقد مقاوله و ارزیابی انطباق قرارداد استصناع بر آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران

2 دانشیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران.

3 استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران.

چکیده

یکی از رویکردهای مطرح شده در حقوق کشورهای اسلامی در صحت عقد استصناع، انطباق آن با یکی از عقود یعنی عقد مقاوله است. در این راستا، سوال اصلی پژوهش حاضر این است که آیا امکان تطبیق قرارداد استصناع بر عقد مقاوله وجود دارد یا نه؟ با بهره‌گیری از مطالعات کتابخانه‌‌ای و قوانین مدنی کشورهای اسلامی و اتخاذ رویکردی توصیفی-تحلیلی، امکان تطبیق قرارداد استصناع بر مقاوله در حالتی از مقاوله که سازنده، ضمن تعهد به ساخت کالا، مواد اولیه را هم خودش تهیه می‌کند، مثبت ارزیابی شد. برخی نیز مطلق عقد استصناع را به مقاوله تطبیق کرده و معتقدند که استصناع، عقد مقاوله با صنعتگران است تا کاری را انجام دهند. ایرادات این تطبیق، عقد اجاره بودن این قرارداد در صورت تأمین مواد مورد نیاز توسط خود پیشنهاددهنده و عام بودن مقاوله نسبت به استصناع به دلیل در برگرفتن خدمات در کنار محصولات صنعتی است، درحالی‌‌که موضوع استصناع فقط محصول صنعتی می‌‌باشد. نظریه سوم مستند به قاعده‌‌ای که فرع را تابع اصل می‌‌داند، نوع عقد را برحسب نسبت قیمت مواد به ‌کار رفته به قیمت عمل انجام شده تعیین می‌‌کند؛ اگر کار، اصل باشد، مواد از آن تبعیت کرده و عقد مقاوله می‌‌شود، و اگر مواد، اصل باشد، عمل تابع آن است و عقد بیع می‌‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A research on the nature of the contractual agreement and the evaluation of the compliance of the Istisnaa contract on it

نویسندگان [English]

  • Mohammad Taghi Moradi 1
  • Abdullah Omid Fard 2
  • Alireza Ebrahimi 3
1 PhD student, Department of Fiqh and Fundamentals of Islamic Law, University of Qom, Qom, Iran
2 Associate Professor, Department of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, University of Qom, Qom, Iran
3 Assistant Professor, Department of Fiqh and Fundamentals of Islamic Law, University of Qom, Qom, Iran.
چکیده [English]

One of the approaches proposed in the laws of Islamic countries regarding the validity of the istisnaa contract is its compliance with one of the contracts, namely the contract of maqawala. In this regard, the main question of the current research is whether it is possible to apply the Istisna contract to the contract of agreement or not? By taking advantage of library studies and civil laws of Islamic countries and adopting a descriptive-analytical approach, the possibility of applying the Istisna contract to the contract in a state of the contract where the manufacturer, in addition to the commitment to manufacture the goods, also provides the raw materials himself, was evaluated positively. Some also apply the absoluteness of Istisnaa contract to contract and believe that Istisnaa is a contract with artisans to do something. The defects of this adaptation are that this contract is a rental contract in case the required materials are provided by the proposer and the generality of the contract is for Istisnaa due to the inclusion of services along with industrial products, while the subject of Istisnaa is only industrial products. The third theory, based on the rule that considers the subsidiary to be subordinate to the principal, determines the type of contract according to the ratio of the price of the materials used to the price of the performed action; If the work is the original, the material follows it and the contract is concluded, and if the material is the original, the action is subordinate to it and the contract is concluded.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Contractual agreement
  • Istisnaa
  • Contract law
  • Ew contracts
ابن‌‌عابدین، محمد أمین بن عمر (1412ق). رد المحتار علی الدر المختار. بیروت: دارالفکر، ج5.
ابن‌‌منظور، محمدبن‌‌مکرم (1414ق). لسان العرب. بیروت: دار صادر، ج8.
ایروانى، على بن عبدالحسین (1406ق). حاشیة المکاسب. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، ج2.
جعرفی لنگرودی، محمدجعفر (1391). مبسوط در ترمینولوژی حقوق. تهران: گنج دانش، ج5.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1387). اندیشه و ارتقا، صد و یک مقاله در علم ماهیت‌شناسی حقوقی. تهران: گنج دانش.
حیدر، علی (بی‌‌تا). درر الحکام شرح مجلة الأحکام العدلیة. بیروت: دارالکتب العلمیة، ج1.
خوئى، سید ابوالقاسم (1418ق). موسوعة الإمام الخوئی. قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی، ج24.
زحیلی، محمد (1994م). العقود المسماة: البیع، المقایضة و الإیجار. دمشق: منشورات جامعة دمشق.
زحیلی، وهبه بن مصطفی (بی‌‌تا). الفقه الاسلامی و ادلته. دمشق: دارالفکر، ج5، 7.
زرقا، انس (1380). گواهی استصناع (سفارش ساخت). ترجمه محمدزمان رستمی. اقتصاد اسلامی، 1(1).
سرحان، عدنان (بی‌‌تا). شرح القانون المدنی الأردنی، العقود المسماة فی المقاولة، الوکالة و الکفالة. عمان: دارالثقافة.
سرخسی، محمد بن أحمد (1414ق). مبسوط. بیروت: دارالمعرفة، ج12.
سنهوری، عبدالرزاق احمد (2009م). الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید. بیروت: منشورات الحلبی الحقوقیة، ج7.
شافعى، محمد بن ادریس‏ (1410ق). الامّ. بیروت: دار المعرفة، ج3.
شنب، محمد لبیب (1961م). شرح احکام عقد المقاولة. قاهره: دار النهضة العربیة.
صادقی، محمد (1393). مطالعه تطبیقی قرارداد سفارش ساخت در فقه و حقوق. تهران: خرسندی.
ضریر، محمدامین (1990م). الغرر وأثره فی العقود فی الفقه الإسلامی. بیروت: دار الجیل.
طوسى، محمد بن حسن (1387ق). المبسوط فی فقه الإمامیة. تهران: المکتبة المرتضویة، ج2.
طوسى، محمد بن حسن (بی‌‌تا). خلاف. قم: موسسة النشر الاسلامی، ج3.
علامه حلّى، حسن بن یوسف (1414ق). تذکرة الفقهاء. قم: آل‌‌البیت(ع)، ج10.
عنبر، محمد عبدالرحیم (1987م). عقد المقاولة والتوکیلات التجاریة. قاهرة: بی‌‌نا.
فضلی، جعفر (1997م). الوجیز فی العقود المدنیة: البیع، الإیجار و المقاولة. عمان: دار الثقافة.
فیومی، احمد بن محمد (1414ق). مصباح المنیر. قم: دار الهجرة.
قانون تعهدات و عقود لبنان.
قانون مالیات بر درآمد ایران (مصوب سال ۱۳۳۹).
قانون مدنى لیبی.
قانون مدنى مصر.
قانون مدنی اردن.
قانون مدنی ایران.
قانون مدنی سوریه.
قانون مدنی عراق.
قانون مدنی فرانسه.
قانون مدنی فلسطین.
قانون مدنی کویت.
محقق حلّی، جعفر بن حسن‌ (1408ق). شرائع الاسلام فی مسال الحلال و الحرام. قم: اسماعیلیان، ج2.
مصری، رفیق یونس (2001م). الجامع فی أصول الربا. دمشق: دارالقلم.
نجفى، محمدحسن (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
نظرپور، محمدنقی (1392). عقد و اوراق استصناع (کاربردهای استصناع در بازارهای مالی اسلامی). قم: دانشگاه مفید؛ سمت.
هاشمى شاهرودی، سید محمود (1423ق). قرائات فقهیة معاصرة. قم: مؤسسه دائرة‌المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت(ع)، ج2.
هاشمى شاهرودی، سید محمود (بی‌‌تا). مجله فقه اهل بیت(ع). قم: مؤسسه دائرة‌المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت(ع)، ج19.