تحلیل ماهیت انحلال نکاح به سبب عسر و حرج زوجه از منظر فقه مذاهب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه فقه و حقوق قضایی جامعه المصطفی (ص)، قم، ایران

10.22091/dplic.2024.9989.1009

چکیده

از منظر فقه امامیه عقد نکاح از لازم‌ترین عقود است، زیرا نمی توان در آن مثل بعضی عقود لازم دیگر شرط خیار نمود بلکه عقد لازم غیر خیاری است. مع‌الوصف به سبب لعان، ارتداد، ‌رضاع طاری و یا تغییر جنسیت به نحو قهری زایل می‌شود و نیز به سبب فسخ طلاق و یا بذل مدت در نکاح منقطع نیز به نحو ارادی منحل می‌گردد. چنانچه زوجه در زندگی مشترک با شوهرش دچار عسروحرج شدید باشد، ‌مشمول قاعده نفی حرج قرار می‌گیرد. انحلال نکاح ازاین‌جهت در قالب فسخ نکاح متصور است؛ ‌زیرا این قاعده علاوه بر احکام تکلیفی، شامل احکام وضعی از جمله لزوم عقد نکاح می‌شود. اما فقها به جهت رعایت احتیاط و بنا به محصور دانستن فسخ نکاح به موارد عیوب منصوصه، تخلف شرط و تدلیس، ‌فسخ نکاح به جهت عسروحرج، توسط زوجه را نپذیرفته‌اند. اما اینکه این انحلال نکاح در قالب طلاق قضایی باشد، منوط به توسعۀ قلمرو قاعدۀ نفی حرج به عدمیات احکام است که بعضی از فقها با پذیرش آن، طلاق حاکم در خصوص مورد را تجویز کرده‌اند. دیدگاه برخی علماء اهل سنت، انحلال نکاح در مورد ورود ضرر مادی یا معنوی شدید بر زوجه که مصداق حرج، باشد از باب تفریق قضایی، جایز دانسته شده که لزوما طلاق قضایی محسوب نمی-شود. لیکن از آثار برخی نویسندگان معاصر عامه استفاده می‌شود این انحلال را مصداق طلاق حاکم دانسته اند.

کلیدواژه‌ها

آموزه‌های حقوق خصوصی کشورهای اسلامی

مقالات آماده انتشار، اصلاح شده برای چاپ
انتشار آنلاین از تاریخ 10 اسفند 1402

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار